Μιλώντας για σύγχρονες μεθόδους διαχείρισης απορριμμάτων, διαβάστε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο από τη σημερινή ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ. Μπορείτε να διαβάσετε επίσης το πολύ ενδιαφέρον άρθρο που είχε δημοσιευθεί στο ένθετο Ε της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας στις 16.05.2010 με τίτλο Από τη Φυλή ως την Κερατέα
OΙ ΑΝΤΙΘΕΤΟΙ ΚΟΣΜΟΙ ΤΩΝ ΑΝΩ ΛΙΟΣΙΩΝ
Η ένταξη των ρακοσυλλεκτών στα συστήματα διαχείρισης απορριμμάτων είναι χρήσιμη περιβαλλοντικά και κοινωνικά
Του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΠΟΥΓΑΝΗ
Φωτ.: ΧΡΗΣΤΟΣ ΛΙΑΤΣΗΣ
Προσέξτε τις αντιθέσεις στις ζωές των ανθρώπων: Ο πρώτος είναι ένας ανώνυμος 13χρονος ρακοσυλλέκτης και αντιπαθεί όλους τους δημοσιογράφους που τον ρωτούν για τη ζωή του.
Οι ανήλικοι Ρομά δεν συμπαθούν τους δημοσιογράφους που ρωτάνε για τη ζωή τους. Ψάχνουν κάθε μέρα το «θησαυρό» τους στον ΧΥΤΑ Ανω Λιοσίων και τον πουλάνε για ελάχιστα ευρώ
Βρίσκεται στον ΧΥΤΑ Ανω Λιοσίων, κρατάει ένα γάντζο στο χέρι και ξεσκίζει τις πλαστικές σακούλες που ξεφόρτωσε ένα απορριμματοφόρο. Ψάχνει μαζί με εκατοντάδες άλλους τους «θησαυρούς» (μέταλλα, σίδερα, συσκευές) για να τα πουλήσει σε κοντινό πρωτόγονο ανακυκλωτήριο (σκραπατζίδικο) αντί λίγων ευρώ.
Ο δεύτερος είναι επώνυμος 47χρονος πολιτικός. Ο Ν. Χιωτάκης, εκτός από πρόεδρος του Ενιαίου Συνδέσμου Δήμων Κοινοτήτων Νομού Αττικής έχει εκλεγεί τρεις φορές δήμαρχος Κηφισιάς, με τη στήριξη της Ν.Δ.
Συμπαθεί τους δημοσιογράφους που δεν αντικρούουν τα έργα και τις ημέρες του. Κάθεται στο γραφείο του έτοιμος να υπογράψει την προγραμματική σύμβαση την οποία προώθησε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ για τη διαχείριση των σκουπιδιών της Αττικής με συνολικό κόστος άνω των 5 δισ. ευρώ για 25 χρόνια.
Οι επόμενοι τρεις είναι επιστήμονες. Η πρωτοποριακή έρευνά τους «Επίσημη ανακύκλωση και ρακοσυλλέκτες: συμβίωση ή διαμάχη» είναι από τις πρώτες σε αναγνωσιμότητα στην ιστοσελίδα του κορυφαίου οικονομικού πανεπιστημίου INSEAD.
Κι αυτό γιατί αποδεικνύει κάτι που κανείς πολιτικός δεν θα τολμούσε ούτε καν να σκεφτεί: το πόσο χρήσιμη θα ήταν περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά η ένταξη στα συστήματα ανακύκλωσης των δεκάδων χιλιάδων ρακοσυλλεκτών που «καθαρίζουν» τους δρόμους της πόλης.
Των εκατοντάδων που ξαλαφρώνουν τη χωματερή όπως ο ανήλικος αθίγγανος ρακοσυλλέκτης. Φοράει μπλούζα του Ολυμπιακού και το χαμογελό του αποκαλύπτει ένα χρυσό δόντι. «Πόσο χρονών είσαι;» τον ρωτάει ο Γιώργος Χάρδας, πρόεδρος των εργαζομένων στον ΧΥΤΑ. «Δεκαέξι», απαντάει ο πιτσιρικάς. «Ψέματα λέει!», πετάγεται γελώντας ένα άλλο παιδί. «Λες να μην το ξέρω;» απαντάει ο συνδικαλιστής. Θα 'ναι γύρω στα 13.
Ο πιτσιρικάς ζητάει επιτακτικά ένα τσιγάρο. Μετά πηγαίνει προς το κάρο που έχει φτιάξει με τους φίλους του.
«Κάθε μέρα γίνονται και περισσότεροι, πλέον ξεπερνούν τους 500. Αναμεσά τους αρκετοί αλλοδαποί», μας ενημερώνει ο Γ. Χάρδας. Συμπληρώνει πως «αρκετοί είναι ιδιαίτερα επιθετικοί και οι εργαζόμενοι φοβούνται ακόμη και για τη σωματική τους ακεραιότητα. Πριν από δύο μήνες οι εργαζόμενοι έγιναν μάρτυρες μιας στυγνής δολοφονίας για ένα κομμάτι καλώδιο!» (σ.σ.: ο χαλκός κοστίζει ακριβά).
Προβληματισμός επικρατεί μεταξύ των χειριστών και των οδηγών: «Εχω διαρκώς τα μάτια μου δεκατέσσερα μην πατήσω κατά λάθος κάποιον που δεν είδα. Ασε που αν δεν τους κάνεις το χατίρι, δηλαδή να ξεφορτώσεις εκεί που θέλουν, μπορεί να ρίξουν καμιά πέτρα στο όχημα», λέει ένας εργαζόμενος. Ο ίδιος όμως αναρωτιέται σοβαρά τι θα γινόταν αν τους εξαφάνιζαν με κάποιο μαγικό τρόπο: «Φαντάσου να φέρουν τα ΜΑΤ και να διώξουν όλον αυτόν τον κόσμο. Τι θα κάνουν μετά οι απελπισμένοι; Δεν θα ταράξουν στις κλοπές στις γύρω γειτονιές; Ασε που μόλις χαλαρώσει η αστυνόμευση θα επιστρέψουν κατευθείαν».
Οι επιστήμονες γνωρίζουν καλά ότι «η εισαγωγή φραγμάτων σ' αυτούς τους ανθρώπους θα σημάνει σημαντική ανεργία γι' αυτούς με έντονες κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις».
Εξηγούν ότι μία από τις δυσκολίες του ελληνικού συστήματος διαχείρισης αποβλήτων είναι η αντιμετώπιση της «γκρίζας ανακύκλωσης» του πραγματοποιούν κυρίως οι Ρομά. Ο αναλφαβητισμός μεταξύ τους αγγίζει το 90% και αποτελεί τον κύριο λόγο που γίνονται ρακοσυλλέκτες.
Κι όμως, στην πράξη κάνουν διαλογή στην πηγή. Πρακτική που αν οργανωνόταν σωστά (με τρεις ξεχωριστούς κάδους και σοβαρή ενημέρωση των πολιτών) θα καταστούσε άχρηστους τους ΧΥΤΑ που θέλουν να φτιάξουν σε Κερατέα και Γραμματικό οι υπουργοί Τίνα Μπιρμπίλη (Περιβάλλοντος), Γ. Ραγκούσης (Εσωτερικών) και ο Ν. Χιωτάκης.
Αντιθέτως, αυτό που θέλει η κυβέρνηση -όπως και η προηγούμενη- είναι να πετάμε τα σκουπίδια όλα μαζί. Γι' αυτό και η υπουργός ενέκρινε τους περιβαλλοντικούς όρους για την κατασκευή του μεγαλύτερου εργοστασίου βιοξήρανσης στον κόσμο. Μιας τεράστιας μονάδας που θα δέχεται όλα τα απορρίμματα, ώστε να μη χάνει κανένας τον χρόνο του με τη διαλογή στο σπίτι. Επιπλέον θα παράγει εκατοντάδες χιλιάδες τόνους του ανακτημένου υλικού SRF, που κανείς δεν ξέρει τι θα απογίνουν.
Πιθανώς να θάβονται και αυτοί στον ΧΥΤΑ όπως εκείνοι του υπάρχοντος εργοστασίου μηχανικής ανακύκλωσης (ΕΜΑΚ), έργου πλήρως αποτυχημένου, σύμφωνα με έγκριτους πανεπιστημιακούς. Ή να καίγονται επιβεβαιώνοντας όσους καταγγέλλουν την τεχνολογία της βιοξήρανσης ως «κερκόπορτα στην καύση απορριμμάτων».
Στο μεταξύ, ο 13χρονος είναι παντελώς ανεπιθύμητος από τα συστήματα ανακύκλωσης όπως εκείνο των ηλεκτρικών συσκευών. Δεν υπάρχει περίπτωση να τον πληρώσουν ώστε να πάρουν τα υλικά που βρίσκει. Το κοινωνικό προσωπείο τους εξασφαλίζεται μέσω πενιχρών χρηματοδοτήσεων «προγράμματων επιμόρφωσης» για τους Ρομά. Ο πιτσιρικάς όμως έχει ανάγκη άμεσα 20 ευρώ. Και ξαναβουτάει σαν δεινός κολυμβητής στα σκουπίδια.
Δεν τον ενδιαφέρει καθόλου που οι επιστήμονες έχουν καταλήξει στο ότι η πρακτική των ρακοσυλλεκτών χαράζει ένα δρόμο προς τη βιώσιμη ανάπτυξη και όχι το αντίθετο, όπως φοβούνται οι εταιρείες και οι ρυθμιστικές αρχές. Εξηγούν ότι το συμβιωτικό σύστημα είναι περισσότερο βιώσιμο από το υπάρχον, εξαιτίας της μειωμένης περιβαλλοντικής ρύπανσης (αφού τα υλικά δεν θα καταλήγουν στα σκραπατζίτδικα) και επειδή προσφέρει εργασία στους ρακοσυλλέκτες.
Δυστυχώς το μόνο που νοιάζει τα κυβερνητικά στελέχη είναι πώς θα επιβληθεί η βιοξήρανση. Ξέρουν πως δεν υπάρχει ούτε μία χώρα στην Ευρώπη που να χρησιμοποιεί τη συγκεκριμένη μέθοδο ως βασικό εργαλείο της διαχείρισης απορριμμάτων. Πιθανώς να τους διαφεύγει η πληροφορία ότι η μεγαλύτερη εταιρεία του είδους παγκοσμίως (συνολικά έξι προμηθευτές) ανήκει στον «εθνικό εργολάβο», που κανένας δεν λέει το όνομα του (όμιλος Μπόμπολα).
Την ίδια στιγμή οι ρακοσυλλέκτες αποτελούν μια πειστική κοινωνική λύση σε μερικά από τα πιο σημαντικά προβλήματα της διαχείρισης των σκουπιδιών. Αντίθετα από τους κυβερνώντες πολιτικούς («μπλε» και «πράσινους») τους οποίους η κοινωνία απαξιώνει μέρα με τη μέρα όλο και περισσότερο. Πάντα μέχρι τις επόμενες εκλογές.
(Μπορείτε να διαβάσετε τη μελέτη στην ιστοσελίδα http://papers.ssrn.com/sol3/papers. cfm?abstract_id=1685277. Συγγραφείς είναι ο Πάτροκλος Γεωργιάδης, αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος μηχανολόγων μηχανικών του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης και η Μαρία Μπέσιου, μηχανολόγος-μηχανικός, ερευνήτρια του Κέντρου Κοινωνικών Καινοτομιών του INSEAD, Luk Ν. Wassenhove, καθηγητής Operation Management στο INSEAD.)
Τα θετικά της ενσωμάτωσης
Σύμφωνα με τη μελέτη η ενσωμάτωση των ρακοσυλλεκτών μπορεί:
1. Να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα των επίσημων συστημάτων ανακύκλωσης.
2. Να βοηθήσει στην ενσωμάτωση νέων περιβαλλοντικών κανονισμών.
3. Να γλιτώσει ενέργεια και νερό και να παράγουν λιγότερη μόλυνση από την προμήθεια των πρώτων υλών.
4. Να μειώσει την περισυλλογή και την αποσυναρμολόγηση και μαζί τα σχετικά κόστη που βαραίνουν τα συστήματα.
5. Να δημιουργήσει δουλειές για ανειδίκευτους εργάτες.
6. Να φέρει κάποιο έλεγχο στις δραστηριότητες των ρακοσυλλεκτών, σταματώντας την παράνομη απόρριψη των υλικών που συλλέγουν.
Η στατιστική των σκουπιδιών
*Η παγκόσμια τράπεζα υπολογίζει πως το 1% των κατοίκων των αναπτυσσόμενων χωρών είναι ρακοσυλλέκτες. Πάνω από 100.000 είναι στην πόλη Ντάκα του Μπαγκλαντές και 20.000 στην Καλκούτα της Ινδίας. Τους 15.000 ξεπερνούν στην Πόλη του Μεξικού, με μέσο όρο ζωής τα 35 χρόνια, τη στιγμή που το προσδόκιμο ζωής στον γενικό πληθυσμό είναι τα 67 έτη.
*Σύμφωνα με εκτιμήσεις τα ηλεκτρονικά και ηλεκτρικά απόβλητα στην Ευρώπη αυξάνουν κάθε χρόνο από 16% έως 28%, τρεις φορές γρηγορότερα σε σχέση με τον μέσο όρο των αστικών σκουπιδιών. Μέχρι το τέλος της χρονιάς η ποσότητα αυτών των αποβλήτων θα είναι μεταξύ 3,9 έως 4,3 κιλά ανά κάτοικο, δηλαδή 12 εκατομμύρια τόνοι.
*Στην Ελλάδα παράγονται 100.000 τόνοι από τους οποίους μαζεύονται μονάχα οι μισοί (44.000). Κάτι που σημαίνει ότι οι ρακοσυλλέκτες μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην περισυλλογή και την απόθεση των ηλεκτρικών συσκευών και μετάλλων στα νόμιμα σημεία περισυλλογής.
Μόλις 115 ευρώ τον τόνο πληρώνει τα μεταχειρισμένα μέταλλα η Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε. Η τιμή έχει καθοριστεί από το κράτος και είναι περίπου η μισή από τα 230-250 ευρώ που πληρώνουν οι χαλυβουργίες. Ετσι οι περισσότερες μάντρες που συλλέγουν μέταλλα προτιμούν να τα προωθούν στις χαλυβουργίες, με αποτέλεσμα τη μη ορθολογική διαχείριση των ανακυκλώμενων συσκευών. Το ερώτημα που προκύπτει είναι συγκεκριμένο: γιατί δεν δίνεται η δυνατότητα στους ρακοσυλλέκτες να πηγαίνουν κατευθείαν τα υλικά στο σύστημα και να αμείβονται με τις τιμές που δίνουν οι μάντρες; Παρ' όλ' αυτά στην ιστοσελίδα της η Ανακύκλωση Συσκευών ξεκαθαρίζει ότι «οι γυρολόγοι δεν είναι ασφαλές δίκτυο και δεν μπορούμε να το ελέγξουμε. Ασφαλείς φορείς συλλογής, βάσει νομοθεσίας, είναι οι δήμοι και οι λιανοπωλητές». Υπάρχει πάντως και άλλη πρόταση για την περιβαλλοντικά επιζήμια καύση των καλωδίων: θα μπορούσαν οι δήμοι να παρέχουν σε επιλεγμένο χώρο την υπηρεσία της μηχανικής ανακύκλωσης καλωδίων. Εκεί θα πηγαίνουν οι ρακοσυλλέκτες τα καλώδια και θα παραλαμβάνουν τον χαλκό. Το κόστος των σχετικών μηχανημάτων είναι γύρω στις 65.000 ευρώ, ωστόσο, θα σταματήσουν οι καύσεις.
