Οι ομοιότητες του αγώνα των
προ-προ-παππούδων μας με τον αγώνα των κατοίκων της Χαλκιδικής, αλλά και με τον
δικό μας, είναι πάρα πολλές. Η ιστορία επαναλαμβάνεται κι αυτό συμβαίνει γιατί
σε κάθε εποχή, σε κάθε γενιά υπάρχουν άνθρωποι που ζουν είτε για να ικανοποιήσουν
τη ματαιοδοξία τους, είτε τη δίψα τους για πλουτισμό και φυσικά άνθρωποι οι
οποίοι είναι φορείς της τεράστιας μορφής ενέργειας που φρενάρει την εξέλιξη των
πραγμάτων, εκείνης της «αέναης βλακείας». Υπάρχει και μια «ιδιαίτερη ελίτ», η
οποία χαρακτηρίζεται και από τα τρία προηγούμενα «προσόντα». Κι αυτή ίσως είναι
η πιο επικίνδυνη. Σε εποχές όπου οι κοινωνίες βρίσκονται σε κατάσταση έλλειψης
μόρφωσης και οικονομικής δυσπραγίας, αυτοί οι ιδιαίτερα «ταλαντούχοι» άνθρωποι,
καταφέρνουν να πείσουν πως το μαύρο είναι άσπρο, απολαμβάνοντας εις βάρος όλων
των άλλων, όλα εκείνα τα οποία επιθυμούν για τους ίδιους και τον περίγυρό τους. Σε
εποχές όμως που οι κοινωνίες έχουν τη στοιχειώδη γνώση, λειτουργούν με όρους αλληλεγγύης και δεν υποκύπτουν στον
φόβο, στην τρομοκρατία, στις οικονομικές και όποιες άλλες δυσκολίες, τέτοιοι
τύποι χαίρονται μόνο για λίγο. Κι αυτή είναι μία τέτοια εποχή. Και πέρα από όλες
τις ομοιότητες του τότε με το σήμερα, υπάρχει και μία μεγάλη διαφορά: Παρά τις όποιες
προσπάθειες για το αντίθετο αποτέλεσμα, τον σύγχρονο αγώνα της η ΚΟΙΝΩΝΙΑ της
Κερατέας τον δίνει ΕΝΩΜΕΝΗ...
Από τη Λαυρεωτική στη Χαλκιδική...
Τα πρόσφατα γεγονότα στις Σκουριές της Χαλκιδικής με τη σκανδαλώδη διασφάλιση των συμφερόντων της ιδιωτικής εταιρείας Ελληνικός Χρυσός και τη σκόπιμη διαίρεση και τον εμφύλιο της κοινωνίας της Χαλκιδικής μας οδηγούν αναπόφευκτα 150 χρόνια πριν στο νότιο άκρο της Αττικής γης, στη Λαυρεωτική. Εκεί όπου, με αφορμή την παραγωγή μεταλλικού αργυρούχου μολύβδου, που άρχιζε το 1865, συμβαίνουν γεγονότα με πολλά κοινά χαρακτηριστικά με αυτά της Χαλκιδικής.
Ενώ είναι γνωστό το Λαυρεωτικό ζήτημα που ξεκινάει από το 1870 και μετά, δεν είναι πολύ γνωστό τι είχε συμβεί μερικά χρόνια πριν, και ειδικά το 1864-1866, οπότε καταγράφεται και η δολοφονία του δημάρχου Λουκά Παπαθανασίου που αντιστάθηκε στον Σερπιέρι και την αυθαίρετη ιδιοποίηση των αρχαίων εκβολάδων απ’ την εταιρεία ΙLARION ROUX ET CIE (γαλλοϊταλικών συμφερόντων). Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά:
Πολύχρονη μάχη
Από το 1851 και μετά αρχίζει ένας πολύχρονος δικαστικός αγώνας για την κατοχή και κυριότητα των κτημάτων και την κατοχή των δασών της περιοχής της Λαυρεωτικής. Η Κοινότητα Κερατέας την εποχή εκείνη είναι η έδρα του Δήμου Λαυρίου. Η πόλη του Λαυρίου δεν έχει δημιουργηθεί ακόμη. Το 1864-1865 κατασκευάζεται το πρώτο κτήριο του νεότερου Λαυρίου, δίπλα στο λιμάνι των Εργαστηρίων. Σήμερα και οι δύο πόλεις είναι ενωμένες στον καλλικρατικό Δήμο Λαυρεωτικής, με έδρα της όμως το Λαύριο.
Ο δικαστικός αυτός αγώνας περνάει από διάφορες φάσεις, με αγωγές, μηνύσεις, δίκες κλπ. κατοίκων της Κερατέας εναντίον του Δημοσίου και αντιστρόφως, που έχουν καταγραφεί στην ιστορική βιβλιογραφία της Λαυρεωτικής. Η δικαστική αυτή διαμάχη οδηγεί αναπόφευκτα και σε συγκρούσεις των κατοίκων της Κερατέας με αστυνομικές δυνάμεις, και όχι μόνο.
Η δολοφονία
Όπως μαθαίνουμε διαβάζοντας την ανακοίνωση του Γιώργου Π. Ιατρού, εκπαιδευτικού, μέλους της Σ.Ε. στην Κερατέα στον αγώνα κατά του ΧΥΤΑ, με θέμα «1862-1866 Η αντίσταση των κατοίκων της Κερατέας στον Σερπιέρι – Ο ρόλος του δημάρχου Λουκά Παπαθανασίου», και τότε τα πράγματα ήταν ζόρικα. Στο κείμενο του Γ. Ιατρού περιγράφεται η δολοφονική ενέδρα στον δήμαρχο Λαυρίου, Κερατιώτη Λουκά Παπαθανασίου, το καλοκαίρι του 1864 στη γέφυρα Αδάμη, στην Πλάκα Κερατέας, όπου άγνωστοι τον χτύπησαν θανατηφόρα με κάλτσες γεμάτες άμμο και η φοράδα του γύρισε μόνη στο σπίτι.
Έναν χρόνο πριν, ο δήμαρχος με επιστολή του στη Νομαρχία Αττικής και Βοιωτίας γνωστοποιεί ότι ο Κ. Παχύς (εκπρόσωπος του Σερπιέρι) προτίθεται να ανεγείρει εργολαβικό κατάστημα για τις σκουριές του Λαυρίου και διατυπώνει την επιθυμία της κοινότητας να επιβληθεί δημόσιος και δημοτικός φόρος. Στις 20 Ιουνίου 1864, λίγο πριν από τη θανατηφόρα ενέδρα στον δήμαρχο, ο Σερπιέρι καταθέτει μήνυση στον εισαγγελέα Πλημμελειοδικών, εναντίον του Λουκά Παπαθανασίου και άλλων κατοίκων της Κερατέας.
Το 1866, δύο χρόνια αργότερα, σε δίκη που γίνεται μεταξύ της «Ελληνικής και Γαλλικής Εταιρείας περί σκωριών του Λαυρίου», αναφέρονται συγκρούσεις μεταξύ κατοίκων της Κερατέας που βρίσκονται από τη μεριά της Ελληνικής Εταιρείας των Λ. Παπαθανασίου και Δημ. Καλλιφρονά και ανθρώπων της Γαλλικής Εταιρείας του Σερπιέρι.
Η κοινωνία της Κερατέας έχει διαιρεθεί στα δύο κι ο εμφύλιος έχει ξεκινήσει, όπως φαίνεται στα πρακτικά της δίκης, αφού γνωστές οικογένειες που υπάρχουν και σήμερα συντάσσονται είτε με τη Γαλλική Εταιρεία του Σερπιέρι είτε με την Ελληνική Εταιρεία του δημάρχου Λ. Παπαθανασίου.
Οι μπράβοι
Την 26η Ιανουαρίου του 1866 άνθρωποι της Ελληνικής Εταιρείας (που δεν ευδοκίμησε λόγω έλλειψης πόρων) έστησαν παραπήγματα (θυμίζει κάτι;), άνοιξαν φρεάτια, λάκκους κλπ. Ενώ η διεύθυνση της Γαλλικής Εταιρείας, για προστασία του προσωπικού της από τον «αιμοβόρον αρχιληστή Σπανό», κατάρτισε «ισχυρό σώμα οπλοφόρων» υπό τη διοίκηση «του γνωστού και ατρόμητου καπετάν-Μήτζα».
Ωστόσο, ο ατρόμητος καπετάν-Μήτζας ήταν έτοιμος να επιτεθεί κατά των ανθρώπων της Ελληνικής Εταιρείας, κατοίκων της Κερατέας, μεταξύ των οποίων και ο αδερφός του δημάρχου, Μήτρος Παπαθανασίου.
Την ίδια εποχή, αποστέλλεται στο Θορικό πολεμικό ατμόπλοιο (όπως επισημαίνεται στα πρακτικά της ίδιας δίκης), ενώ ο Γάλλος συγγραφέας Εντμόντ Αμπού (γνωστός από τον «Βασιλέα των Όρεων»), στο μικρό του βιβλίο «L’ affaire du Laurion» («Η υπόθεση του Λαυρίου») αναφέρει συγκρούσεις μεταξύ των κατοίκων της περιοχής και εκπροσώπων της Γαλλικής Εταιρείας με πυροβολισμούς. Στην περιοχή φτάνουν αγήματα από την Αθήνα υπό την καθοδήγηση ενός στρατηγού συνοδευόμενου από έναν ανακριτή. Οι επιδρομείς οπισθοχωρούν αυθόρμητα μπροστά στον εθνικό στρατό και συγκεντρώνονται πιο μακριά...
Ρεφενές με το ζόρι
Το 1899 στην πόλη πια του Λαυρίου, με το θάνατο του Ιωάννη Βαπτιστή Σερπιέρι, η διεύθυνση της Γαλλικής Εταιρείας υποχρεώνει τους μεταλλωρύχους να στήσουν ανδριάντα με δικά τους χρήματα. Λέγεται μάλιστα ότι ο Γιώργος Σουρής, μετά το περιστατικό με τις ακαθαρσίες που βρέθηκαν το πρωί των εγκαινίων κάτω από το άγαλμα, έγραψε το παρακάτω ποίημα: «Τι μας θωρείς ακίνητος και δεν μας κατουράς / αφού και ανδριάντα σε αξίωσε η Ελλάς… / Δέξου λοιπόν, ω Βαπτιστά, ευγνωμοσύνης δώρο / ξερό σκατό κοπανιστό κι από Λαυριώτη κώλο»!...
Για τον Λουκά Παπαθανασίου, τον δήμαρχο που αντιστάθηκε και έχασε τη ζωή του, το πρώτο θύμα πιθανόν της ελληνικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης, δεν υπάρχει ούτε μια φωτογραφία. Ένας μικρός δρόμος στην Κερατέα υπάρχει μόνο προς τιμήν του. Ο δρόμος διέρχεται από το σπίτι του, που ανήκει πλέον στον Δήμο Λαυρεωτικής και περιμένει την αναστήλωση και αξιοποίησή του. Στον Δήμο Λαυρεωτικής ανήκει και το επιβλητικό νεοκλασικό κτήριο Δροσόπουλου, στην Κερατέα, συνεργάτη του Σερπιέρι, σφοδρού πολέμιου του Λ. Παπαθανασίου και δημάρχου μερικά χρόνια μετά. Εκεί στεγάζεται το Δημοτικό Ωδείο Κερατέας «Δ. Νικολάου» και η Παιδική - Εφηβική Βιβλιοθήκη της πόλης.
Τα στοιχεία της δημοσίευσης αυτής προέρχονται από ανακοίνωση του Γιώργου Π. Ιατρού με θέμα «1862-1866: Η αντίσταση των κατοίκων της Κερατέας στον Σερπιέρι – Ο ρόλος του δημάρχου Λουκά Παπαθανασίου», καθώς και από τα «Πρακτικά Επιστημονικής Συνάντησης ΝΑ. Αττικής», που έγινε στα Καλύβια το 2004.
