Μήπως, λίγους μήνες πριν τη λήξη της θητείας του, θυμήθηκε την προεκλογική του δέσμευση, το 2006, ότι θα "λύσει το πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων της πόλης του, με τη μεταφορά τους στο γειτονικό ΧΥΤΑ Κερατέας";
ΤΥΧΑΙΟ; ΔΕ ΝΟΜΙΖΩ...
Το πρόβλημα της διαχείρισης των αποβλήτων απασχολεί, αρκετά συχνά, τα ΜΜΕ τον τελευταίο καιρό. Όταν η κατάσταση φτάνει στο απροχώρητο τα ψέματα υποχωρούν και η αλήθεια, αναγκαστικά, έρχεται στο προσκήνιο. Ένα εξαιρετικό ρεπορτάζ από το ένθετο της Ελευθεροτυπίας "Έψιλον" και ένα αρκετά διαφωτιστικό άρθρο από τον Αδέσμευτο της Κυριακής.
από το ένθετο "Ε" της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας 16/05/2010
Από τη Φυλή ως την Κερατέα...
μ' έκανες σκουπίδι!
Κείμενο: ΣΤΕΛΙΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ
Φωτογράφηση: ΑΓΓΕΛΟΣ ΚΑΛΤΣΗΣ, ΕΚΤΟΡΑΣ ΔΗΜΗΣΙΑΝΟΣ
Στα σύνορα της μητρόπολης, εκεί όπου συναντάς τον πάτο του πολιτισμού, υποβόσκει ένας ιδιότυπος πόλεμος. Για επίκεντρό του έχει τη δημόσια υγεία και για λεία του τα δύο ευρώ μεροκάματο. Στο ένα μέτωπο, το ανατολικό, περιπολίες και άγρυπνοι φύλακες περιμένουν τα μηχανήματα. Στο άλλο, τη χωματερή, μαζί με τα απορρίμματα θάβεται και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Όψεις μιας καθημερινής πλέον ζωής, η οποία κυλάει ανάμεσα σε σωρούς απορριμμάτων και κατασκευαστικών έργων που οι τοπικές κοινωνίες αμφισβητούν έντονα και μαχητικά. Αλλά η μεγαλόπολη καταρρέει υπό τον όγκο των απορριμμάτων της.
Στο ύψωμα της Λαυρεωτικής, την ώρα που ο ήλιος κρύβεται πίσω από τους ορεινούς όγκους, δεκάδες άνθρωποι πλησιάζουν αναστατωμένοι. Κατεβάζουν τη βαριά αλυσίδα που κόβει το χωμάτινο δρόμο στα δύο και (μιλώντας ασταμάτητα στους ασυρμάτους) ενημερώνουν την κοντινότερη περίπολο για την παρουσία μας. Στους ώμους τους βουλιάζουν κοντάρια με μαύρες σημαίες, ενώ τα σώματά τους φράζουν τη διαδρομή με τη βοήθεια μερικών εγκαταλελλειμένων αυτοκινήτων.
Η περιοχή ονομάζεται Οβριόκαστρο. Στην ευθεία, πίσω από μια συστάδα λόφων, βρίσκεται το Λαύριο και στην πλάτη μας, τρία χιλιόμετρα μακριά, η Κερατέα. Πρόκειται για το χώρο που έχει επιλεγεί για την κατασκευή ενός από τους τρεις ΧΥΤΑ του Λεκανοπεδίου, σύμφωνα με τον περιφερειακό σχεδιασμό διαχείρισης απορριμμάτων του 2003. Μια απόφαση που έχει οδηγήσει τους κατοίκους στο σημείο να περιφρουρούν το χώρο νύχτα-μέρα. "Φυλάμε την περιοχή πολύ προσεκτικά και επί εικοσιτετραώρου βάσεως. Είναι χαρακτηρισμένη ως αρχαιολογική. Δεν θα την αφήσουμε να γίνει χωματερή" εξηγεί η Φωτεινή Μελά, συνταξιούχος και μέλος του λαογραφικού συλλόγου, δίνοντας το στίγμα της τοπικής κοινωνίας.
Η ιστορία μας θυμίζει κάτι από Λευκίμμη, το μικρό κερκυραϊκό χωριό που αντιστάθηκε σθεναρά πριν δύο χρόνια στην κατασκευή ενός παρόμοιου έργου. Το τίμημα, όμως, της αντίστασης ήταν ακριβό: μια νεκρή γυναίκα και δεκάδες τραυματίες. Η ιστορία θυμίζει κάτι και από το γειτονικό Γραμματικό. Εκεί, ευτυχώς, νεκρό δεν είχαμε˙ είχαμε όμως (ως συνήθως), ανοιγμένα κεφάλια από κλομπ και ανθρώπους να πνίγονται στα χημικά.
Και στους δύο οικισμούς τα έργα τελικά προχώρησαν, παρά τις πολυήμερες μάχες και τις έντονες αμφισβητήσεις για το νομικό καθεστώς των χωροθετήσεων. Όπως έχουν προχωρήσει και σε οποιοδήποτε άλλο μέρος της Ελλάδας έχει αποφασιστεί η κατασκευή ΧΥΤΑ. Μόνο το κάστρο της Κερατέας μένει απόρθητο. "Εδώ είναι δύσκολο να επέμβουν. Είναι πολύ δύσβατη η περιοχή και πάρα πολύς ο κόσμος που αντιδράει. Φαντάσου ότι η Κερατέα σήμερα έχει δεκαπέντε χιλιάδες πληθυσμό" αναφέρει κάτοικος της περιοχής.
Παρά τις προβλέψεις, όμως, κανείς δεν επαναπαύεται. Οι φορείς και οι σύλλογοι της πόλης, μάλιστα, έχουν καταστρώσει εδώ και καιρό ένα ασυνήθιστο σχέδιο δράσης. Η αρχή έγινε με τη μεταφορά των τεχνικών υπηρεσιών του δήμου στο χώρο κατασκευής, με ομόφωνη απόφαση του δημοτικού συμβουλίου. Πράξη η οποία ονομάστηκε συμβολικά ως η νέα "κυβέρνηση του βουνού" και είχε σκοπό τη διαρκή κίνηση οχημάτων στο σημείο. Η συνέχεια δόθηκε με το μοίρασμα δεκάδων φυλλαδίων, τα οποία ενημερώνουν για τις λεπτομέρειες του σχεδίου. "Ήρθε η ώρα να πάρεις θέση μάχης κατά της χωματερής" γράφουν. "Οι σειρήνες και οι καμπάνες της πόλης θα ηχήσουν μόλις εντοπιστούν τα ΜΑΤ και ο εργολάβος του έργου. Οδηγίες θα δίνονται μέσω sms και από μεγάφωνα. Η πρόσβαση στο χώρο θα γίνει με ιδιωτικά οχήματα και με πούλμαν από την κεντρική πλατεία. Καθ' όλη τη διάρκεια της κινητοποίησης, άνθρωποι του δήμου και του συντονιστικού αγώνα θα δίνουν οδηγίες". Πραγματικός ξεσηκωμός!
"Δεν θα σου δείξουμε τα πάντα, αλλά να ξέρεις ότι η Λευκίμμη θα είναι σταγόνα στον ωκεανό". Οι τέσσερις νεαροί, είκοσι δύο με είκοσι οκτώ χρονών, ζήτησαν για λόγους προστασίας να κρατήσουν την ανωνυμία τους. Διασχίσαμε μαζί τους την έκταση που προορίζεται για την κατασκευή του ΧΥΤΑ. Εκεί έχουν στήσει μεγάλα αναχώματα, ψηλότερα από ένα μέτρο, και έχουν σκάψει τάφρους. Σε πάρα πολλά άλλα σημεία σωροί από πέτρες, σίδερα και ξύλα συνθέτουν διαφορετικά μεταξύ τους πεδία σύγκρουσης. Το σκηνικό συμπληρώνεται με στοίβες από αντιασφυξιογόνες μάσκες. "Το μόνιμο πρόβλημα που είχαν οι κατακτητές στον ελλαδικό χώρο ήταν ο ανταρτοπόλεμος. Γραψ' το έτσι όπως το λέμε. Ανταρτοπόλεμος, που θα συνεχιστεί από το πρωί μέχρι το βράδυ".
Εξηγούν ότι τα πράγματα οξύνθηκαν μετά την απόφαση του ΣτΕ το 2007: "Ο Γ. Σουφλιάς προδίκασε τότε με δηλώσεις του την απόφαση. Ακόμα και εισηγήτρια της υπόθεσης καταψήφισε τη θετική(για εμάς) εισήγησή της. Έτσι συνειδητοποιήσαμε ότι κάτι ύποπτο συμβαίνει. Μετά από αυτές τις εξελίξεις και εξαιτίας της γενικότερης στάσης που έχουν κρατήσει οι πολιτικοί για το θέμα, ο κόσμος τους έχει απομυθοποιήσει. Είναι αποφασισμένος να δώσει μόνος του τη λύση. Κάποιοι περιμένουν τη μεγάλη μέρα πως και πως. Μέχρι και στον ύπνο τους τη βλέπουν. Θυμήσου το, πάντως, ότι αν καταφέρουν και κάνουν χωματερή σ' αυτό το χώρο, θα έχουμε μνημείο πεσόντων. Και από τις δύο πλευρές..."
Κλείνουν τη συζήτηση σημειώνοντας ότι "εχθρός" τους δεν είναι η αστυνομία, αλλά ο εργολάβος. "Στόχος μας είναι τα μηχανήματα. Αν η αστυνομία κάνει τον μπράβο του εργολάβου... κακό του κεφαλιού της. Θα θέλαμε όμως να διευκρινίσουμε, όμως, ότι η Κερατέα έχει προσφέρει. Δεχόμαστε το εργοστάσιο της ΔΕΗ, το μεγαλύτερο στην Ελλάδα. Δεσμεύονται, επίσης, τεράστιες εκτάσεις εξαιτίας των τεσσάρων γραμμών υψηλής τάσεως και του αγωγού φυσικού αερίου. Ποτέ κανένας δεν διαμαρτυρήθηκε. Αλλά κάπου υπάρχουν και όρια. Η περιοχή υποβαθμίζεται. Ήδη έχουν αρχίσει τα κυκλώματα των Ρομά, που σήμερα λειτουργούν μέσα στη χωματερή της Φυλής, να ψάχνουν και εδώ οικόπεδα για να εγκατασταθούν. Δεν μιλάμε για απλές οικογένειες, αλλά για ανθρώπους με όπλα και χειροβομβίδες".
Εγκαταλείπουμε το λόφο και φτάνουμε στο δημαρχείο Κερατέας. Ο δήμαρχος Σταύρος Ιατρού βρίσκεται στο γραφείο του. "Προσπαθούμε να αποτρέψουμε το έργο διοικητικά, πολιτικά και νομικά. Αν η πολιτεία δεν παραδεχτεί τα λάθη της, θα αντισταθούμε. Στην Αττική εφαρμόστηκε ένα λανθασμένο μοντέλο διαχείρισης και σήμερα κάποιοι προσπαθούν όχι μόνο να το δικαιολογήσουν, αλλά να το επιβάλουν κιόλας σε όλη την Ελλάδα" δηλώνει. Των ρωτάω ποια είναι η δική του πρόταση. "Εμείς προβάλλουμε τη λύση του καθηγητή του Πολυτεχνείου Κρήτης Α. Οικονομόπουλου, όπως επίσης και το μοντέλο διαχείρισης απορριμμάτων των τεσσάρων περιβαλλοντικών οργανώσεων".
Ο υπεύθυνος δημοτικός σύμβουλος για θέματα περιβάλλοντος Σωτήρης Ιατρού, ο οποίος κάθεται δίπλα του, συμπληρώνει: "Δυστυχώς, καλούμαστε να μιλάμε με στρατιωτικούς όρους. Συζητάμε με πολιτικά πρόσωπα που είναι αρμόδια γι' αυτά τα θέματα και μας λένε ότι ετοιμάζεται επέμβαση. Κάνεις διάλογο έτσι; Φυσικά και δεν κάνεις. Η δικιά μας περιοχή έχει εφτά κριτήρια αποκλεισμού. Οι μελετητές τα είχαν αποκρύψει. Έχει χαρακτηριστεί ως τοπίο ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους. Υπάρχει πηγή και το υδατόρευμα Μουζάκι. Είναι αναδασωτέα. Υπάρχει νόμιμη κατοικία, αρχαίες μεταλλευτικές στοές από τον 5ο π.Χ. αιώνα, απέχει λιγότερο από 1200μ. από τα όρια του οικισμού Πλάκα, ενώ είναι κηρυγμένη ζώνη Α΄απόλυτης προστασίας απ' το υπουργείο πολιτισμού, λόγω αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Αυτά τα εμφανίσαμε στ ΣτΕ, αλλά έκρινε τελικά ότι το έργο μπορεί να γίνει για λόγους δημοσίου συμφέροντος. Η Φυλή, σύμφωνα με τις μελέτες, έχει τουλάχιστον δέκα χρόνια ζωής. Αυτό το διάστημα είναι αρκετό για να ωριμάσει και να πραγματοποιηθεί ένας ορθολογικός σχεδιασμός, στον οποίο ούτε η ανατολική Αττική, αλλά-επιτέλους-ούτε και η δυτική θα είναι ο σκουπιδοτενεκές της Αθήνας και του Πειραιά".
Πριν κλείσουμε τη συζήτηση προβληματίζομαι για τη μελέτη του έργου. Σύμφωνα με αυτήν, η περιοχή που έχει χωροθετηθεί ο ΧΥΤΑ ονομάζεται Βραγόνι και όχι Οβριόκαστρο. "Το Βραγόνι είναι μόνο ένας λόφος της περιοχής. Έψαχναν μια φόρμουλα ώστε να μην υπάρχουν αντιδράσεις, λόγω του αρχαιολογικού της χαρακτήρα" καταλήγει ο κ. Ιατρού.
Από την Κερατέα μεταφερόμαστε στη Φυλή, για να σχηματίσουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα. Ο Γιώργος Χάρδας, πρόεδρος των εργαζομένων στον Ενιαίο Σύνδεσμο Δήμων και Κοινοτήτων Αττικής( αρμόδιου φορέα για τη διαχείριση των απορριμμάτων), μας συνοδεύει οδικώς στον στεγανοποιημένο χώρο στον οποίο γίνεται η απόρριψη και το θάψιμο των σκουπιδιών. Η ατμόσφαιρα είναι αποπνικτική. Δυσωδία, γλάροι, σωροί σκουπιδιών και Ρομά με άγριες διαθέσεις δημιουργούν ένα κλίμα εχθρικό. Έπειτα από πολλές προσπάθειες βρίσκουμε τρόπο συνεννόησης με τέσσερεις ρακοσυλλέκτες. Κάθονται σε έναν διαλυμένο καναπέ, με φόντο τους λόφους πλαστικών. Πραγματικά κινηματογραφικό το σκηνικό.
"Μαζεύουμε το αλουμίνιο, τον μπρούτζο και το χαλκό για να βγάλουμε ένα μικρό μεροκάματο. Τα πουλάμε δυόμιση ευρώ το κιλό" εξηγούν. Δεν τους αρέσει ο τρόπος που ζουν˙ οι επιλογές, όμως, είναι περιορισμένες. "Έχουμε παιδιά, τι να κάνουμε; Δουλειά δεν μπορούμε να βρούμε πουθενά... να κλέψουμε; Η αστυνομία μας χτυπάει συνεχώς˙ πριν από δέκα μέρες διέλυσαν τα τρίκυκλά μας και τώρα δεν μπορούμε ούτε εδώ μέσα να δουλέψουμε. Μας έχουν παρατήσει όλοι. Παλιά ερχόταν ένας γιατρός και μας εμβολίαζε˙ τώρα δεν βλέπουμε κανέναν. Φοβόμαστε για την υγεία μας". Μια υδροφόρα ρίχνει νερό στα σκουπίδια. Μερικοί τρέχουν για να ξεδιψάσουν από την αντλία της. οι εργαζόμενοι, αν και έχουν κινδυνέψει αρκετές φορές από τους Ρομά, τους βοηθάνε όσο μπορούν. Τους δίνουν νερό και κάτι να φάνε. Η τροφή τους, λένε, προέρχεται συνήθως από τα θαμμένα λύματα.
Στο βάθος ένα φορτηγό αδειάζει. Ένα ανθρώπινο κουβάρι βουτάει στο φορτίο του. Αυτή η στιγμή είναι και η πιο επικίνδυνη. Αν αρνηθεί ο οδηγός να ξεφορτώσει εκεί που θέλουν, μπορεί να τον ξυλοκοπήσουν ή να βγάλουν όπλο. ένας συνάδελφός του έχασε την όρασή του από το ξύλο. Από την άλλη ένα, ένα παιδάκι ρακοσυλλέκτη καταπλακώθηκε από το φορτίο, όταν ο οδηγός δεν αντιλήφθηκε την παρουσία του. "Αυτή η κατάσταση για εμάς είναι ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα. Κινδυνεύουν οι ζωές μας" αναφέρει ο πρόεδρος των εργαζομένων.
Μιλάμε στη συνέχεια και για τους νέους ΧΥΤΑ. "Σήμερα τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ΕΣΔΚΝΑ είναι αυτά της αποδοχής των χώρων. Είναι σαφέστατο ότι όταν δεν ανεχόμαστε έναν κάδο σκουπιδιών κάτω από το σπίτι μας, πολλαπλώς δεν θα ανεχόμασταν μια τεράστια ποσότητα απορριμμάτων να έρθουν στην περιοχή μας. Παράγουμε, όμως, σκουπίδια και αυτά κάπου πρέπει να πηγαίνουν. Δεν υπάρχει κάτι μαγικό που τα εξαφανίζει.
Στην Ευρώπη μόνο ένα ποσοστό απορριμμάτων, γύρω στο 40%, οδηγείται σε ΧΥΤΑ. Σε ότι αφορά την Αττική, η Φυλή έχει ενάμιση χρόνο ζωής ακόμα. Με μια τροποποίηση της μελέτης, ενδεχομένως να φτάσουμε στα τρία χρόνια. Υπάρχει, όμως, πάντα ο κίνδυνος αδιεξόδου-πέρα από το τι θα γίνει στην Κερατέα και στο Γραμματικό. Αυτοί οι δύο χώροι δεν υπάρχει περίπτωση να λύσουν το συνολικό πρόβλημα του Λεκανοπεδίου, δεδομένου ότι έχουν μικρή χωρητικότητα. Θα έπρεπε ήδη να έχουν ξεκινήσει οι διαδικασίες για την ανεύρεση νέων" εξηγεί.
Στην έξοδο της χωματερής δεσπόζει το βιομηχανικό τοπίο του Θριασίου. Ένας τεράστιος γερανός σκεπάζει με μια άσπρη μεμβράνη τα απόβλητα του πολιτισμού. Τον ακήρυχτο πόλεμο, όμως, που έχει ξεσπάσει πάνω στη χωματερή δύσκολα κάποιος μπορεί να τον κρύψει.